گروه معماری داتیس

طراحی میدان

میدان شهری

میدان های شهری برای شهروندان تبلور زندگی جمعی آنهاست

میدان های شهری باید پاسخگوی نیاز زندگی اجتماعی و جمعی آنها در مقیاسی بالاتر از حد محلات باشند.میدان شهری باید بتواند تجمع و کنش بین شهروندان را بارور سازد.
میدان به محدوده ای ساکن، جمع پذیر ، یکپارچه و دارای زندگی جمعی برای شهروندان گفته می شود. یکی از عناصر اصلی شالوده شهر، به ویژه در شهرهای کهن، میدان های شهری هستند. بسیاری از میدان ها به عنوان سازمان دهنده کالبدی و فضایی عناصر پیرامون خود عمل می کنند(میدان نقش جهان) ولی بسیاری دیگر از میدان ها در شهرهای امروزی تنها نقش ترافیکی داشته و در شبکه حمل و نقل شهری مورد مطالعه قرار می گیرند. این میدان ها که به طور عموم در محل تقاطع شبکه راه ها پدید می آید، در ابتدا جنبه ارتباط دهنده ترافیکی داشته و در صورت سازمان دهی با شکل هندسی و کالبدی منظم، می تواند به عنوان مفصل سازمان دهنده عناصر کالبدی و فضایی پیرامون خود نیز عمل نماید.

برخی از میدان های کهن شهری مانند میدان نقش جهان واجد این خصلت بوده اند. بسیاری از میدان های شهری، امروزه به عنوان فضای باز عمومی در شهر مورد استفاده قرار می گیرند(اهمیت نقش پیاده) در چنین حالتی لازم است تدابیر و امکانات لازم مانند فضای سبز، فضای نشیمن، فضای برگزاری مراسم، سرویس عمومی و … در آن پیش بینی شود.
یک تعریف از میدان به ما می گوید که: میدان از تجمع خانه ها، دور تا دور یک فضای باز به وجود می آید در تعریف دیگری داریم؛ میدان به عنوان فضای باز شهری در قلب یک منطقه شهری متراکم جای می گیرد، دارای کف سازی بوده و با ساختمان های متراکم محصور شده و خیابان هایی آن را احاطه کرده است و در ارتباط نزدیک با آن واقع می شوند. عناصری در میدان قرار می گیرند که مردم را به طرف خود جذب کنند و ارتباط و تماس بین آنها را تسهیل می کند. تراکم جمعیت در میدان و گره شهری در زیبایی فضا موثر است و فضا را از سردی و بی روحی نجات می دهد.
میدان به عنوان یکی از اثرگذارترین فضاهای شهری در ذهن شهروندان است تا حدی که به طور معمول ساکنان یک شهر، مناطق مختلف شهرشان را توسط میدان های آن از هم باز می شناسند و ساده ترین راه نشان دادن نشانی به یک غریبه را راهنمایی وی از طریق میدان به عنوان نقطه شاخص شهری می دانند.
در طول تاریخ بیشتر میدان ها در کنار کارکرد و نقش ارتباطی، زمینه و فضایی برای انجام برخی از فعالیت های مهم اجتماعی و شهری بودند. همه انواع میدان ها از ویژگی کارکردی و کالبدی یکسان برخوردار نبودند بلکه برخی از آنها مانند میدان های عمومی، برخی از میدان های تجاری و بسیاری از میدان ها یا میدان محله ای به عنوان یک فضای مهم شهری، بسیاری از فعالیت ها و فضاهای مهم را در خود جای می دادند. بنابر این همواره نوعی همجواری و پیوند بین فضاهای مهم شهری و این گونه میدان ها وجود داشت.
میدان یکی از فضاهای باز شهری است که به طور معمول در محل تقاطع چند راه قرار دارد. میدان ها کارکردهای متفاوتی از جمله ارتباطی، اجتماعی، تجاری، ورزشی، نظامی و یا ترکیبی از چند کارکرد مزبور دارند. میدان ها در شهرسازی به معنای مکان فعالیت آگاهانه جمعی و منسجم ورای ساختن چند خانه منفرد می باشند. چنانچه در هند و مصر در سه هزار سال پیش از میلاد و در یونان نیز پانصد سال پیش از میلاد به صورت آگاهانه به وجود آمده اند.

به تعبیری دیگر، نقش میدان به عنوان فضای عمومی شهر و محله از همان آغاز از مصر باستان تا به امروز، جمع کردن بناها و عناصر شهری و محله ای بوده است و در واقع گردآمدن حول یک فضاست که آن را میدان نامیده اند بدین اعتبار میدان ها نخستین و ارزنده ترین فضاهای شهری هستند. هنگامی که از «آگورا»، «فروم»، «پیاتزا»، «پلازا» و میدان سخن به میان می آوریم، از فضای شهری صحبت می کنیم که دارای فضایی باز و به نسبت وسیع و معین است که کارکردهای متفاوتی از ارتباطی، اجتماعی، تجاری، ورزشی و یا ترکیبی از دو یا چند کارکرد مزبور دارد و به طور خلاصه مکانی برای مراودات اجتماعی، تجمع شهروندان و ارتباطات متقابل بین آنها است.
میادین شهری
میدان شهری در هر کشوری جز فضاهای با ارزش تلقی می شوند. از دیرباز میادین شهری در فرهنگ های مختلف محل اجتماعات و حضور فعال مردمان آن فرهنگ بوده است.میدان شهری برای شهروندان تبلور زندگی جمعی آنهاست و باید پاسخگوی نیاز زندگی اجتماعی و جمعی آنها در مقیاس بالاتر از حد محلات باشند. تصویر ذهنی شهروندان از میادین و مقیاس آنها به گونه ای است فضایی عام تر، متنوع تر و پر از رویداد را توقع دارند.
میدان به عنوان یکی از اثرگذارترین فضاهای شهری در ذهن شهروندان است تا حدی که به طور معمول ساکنان یک شهر، مناطق مختلف شهرشان را توسط میدان های آن از هم باز می شناسند و ساده ترین راه نشان دادن نشانی به یک غریبه را راهنمایی وی از طریق میدان به عنوان نقطه شاخص شهری می دانند. از این جهت که در تصویر ذهنی شهروندان انواع میادین در شهر حکم گره های پررنگی را دارند. به اعتقاد ترانسیک میدان به عنوان فرم سازمان دهنده ی اولیه در ساختار شهر بوده و میدان ها در شهر همواره با خود معانی فرهنگی و اجتماعی به همراه دارند و بدون شک مردم مهمترین نقش را در پویایی و حیات میدان های همگانی ایفا می کنند. بنابراین میادین از مهم ترین فضاهای شهری به حساب می آیند که توجه به مولفه های مطلوبیت در آن سبب ارتقای سطح آسایشی در آن ها می شود.

عناصر تاثیرگذار بر مطلوبیت میدان

براساس مطالعات پیشین به طور کلی عناصر تشکیل دهنده منظر بر مبنای منابع موجود (پاکزاد، 1385) به صورت عناصر محسوس و عناصر ذهنی بررسی می شود. که هر یک از این عناصر می تواند در ارتقای ابعاد مطلوبیت در حوزه جسمانی، اجتماعی، روانی و معنوی تاثیرگذار باشد. عوامل و عناصر ذهنی از قبیل نقش انگیزی و خاطره انگیزی، امنیت، پاکیزگی، دسترسی و معنا می باشد.که هریک از این عناصر ذهنی شامل ریز عناصر دیگری می باشد، که توجه به هریک از این عوامل در طراحی میادین و چگونگی تاثیر آنها بر مولفه های مطلوبیت در کیفیت بخشی به فضای شهری ایفای نقش می کنند. به عنوان مثال عنصر نقش انگیزی و خاطره انگیزی در میدان بر ایجاد حس تعلق و احساس هویت در نهایت بعد روانی مطلوبیت میدان نقش دارد، و اما عناصر محسوس نیز به همین ترتیب در ایجاد مطلوبیت میادین نقش دارند که در ادامه مطلب به تفکیک به آنها اشاره می شود:
فعالیت های انسانی
فضای میدان باید بستر مناسبی برای عرضه فعالیت های مختلف برای گروه های مختلف اجتماعی ایجاد کند و توان انجام چند فعالیت مختلف را در خود داشته باشد و فضای مناسب نسشستن افراد و امکان بازی کودکان خردسال و …را فراهم کند. فضا باید توسط تجهیزات و مبلمان مناسب امکان انجام فعالیت های مختلف را در کنار هم فراهم کند. فضای میدان برای این که تجمع پذیر جلوه کند باید مرکزیتی را القاء کند. این تاکید می تواند از طریق گروه های انسانی و یا عوامل کالبدی شکل گیرد.پس بنابراین بسته به نوع فعالیت،شکل آن و محل و تسهیلات تاثیر متفاوتی بر مولفه های مطلوبیت میدان می گذارد.

عوامل کالبدی

عناصر محسوسی که به شکل عوامل کالبدی هستند خود به دو صورت عناصر طبیعی و عناصر مصنوع ظاهر می شود.
عناصر طبیعی تاثیرگذار در مطلوبیت میدان شامل آب، پوشش گیاهی و توپوگرافی میدان است و عناصر مصنوع شامل بدنه ها، نماهای موجود، کف ها، مبلمان و ارتباط با سایر فضاها می باشد.
• عناصر طبیعی یکی از مهم ترین عناصر در تامین مطلوبیت میادین هستند. تامین هوای سالم، محافظت در برابر، تغییرات اقلیمی، ایجاد کانون های قوی اجتماعی با افزایش سطح راحتی، آسایش، سرزندگی و آرامش ناشی از آن مطلوبیت بیشتر در میادین را منجر می شوند. همچنین توپوگرافی ها با رعایت ملاحظات لازم و توجه به معلولین می تواند باعث جذابیت فضایی میدان شود.
• عناصر مصنوع شامل بدنه ها، نماهای موجود، کف ها بواسطه نحوه طراحی الگویی، جنس مصالح، میزان شکستگی ها، تاثیر بر وضعیت خرد اقلیم (مانند انعکاس نور خورشید) و جنس و بافت در ایجاد محیطی با کیفیت مناسب و ایجاد راحتی و آسایش و آرامش و سرزندگی نقش ایفا کند. همچنین وجود داشتن و نحوه جایگذاری مبلمان درفضای میدان می تواند بر مطلوبیت تاثیر بگذارد و باعث تقویت فعالیت ها و تعاملات اجتماعی، آسایش و آرامش و احساس هویت و تعلق در کاربران شود.

عوامل غیر کالبدی

عناصر محسوسی که به شکل عوامل غیرکالبدی هستند نیز خود به دو دسته عوامل اقلیمی و عوامل غیر اقلیمی تقسیم می شوند.
• عوامل اقلیمی شامل دما، رطوبت، تابش و وزش که هر یک به تبع بستر و اقلیم مختص به آن تاثیرات بسزایی در میزان مطلوبیت و کیفیت میدان دارند.
• عوامل غیر اقلیمی شامل نور، بو و صدای محیط که بر ابعاد روانی، اجتماعی و معنوی مطلوبیت تاثیر دارد. بوی محیط می تواند باعث حس هویت ذهنی و شادی در کابرین میدان شود. همچنین صدای محیط که میزان درک آن برای نابینایان خیلی بیشتر از افراد سالم معنا پیدا می کند می تواند باعث افزایش حضور در فضای میدان شود. گسترش فعالیت های اجتماعی و مدت زمان آنها به دلیل کیفیت های صوتی فضا احساس راحتی و آسایش محیطی، آرامش و در نهایت مطلوبیت بالاتر میدان می شود. نور و روشنایی امنیت و سرزندگی محیط را تقویت می کند.

نتیجه گیری
با جمع بندی مطالعات و اهمیت میادین شهری به عنوان یکی از فضاهای شهری قابل توجه درمی یابیم که علاوه بر توقعات موضوعی این فضاهای شهری مانند سکون، تجمع پذیری، یکپارچگی، تعیین فضایی و انعطاف عناصر در ایجاد مطلوبیت و کیفیت این فضاها نقش پر رنگی ایفا می کنند.برای بررسی روشن این موضوع عناصر در دو حوزه عناصر عینی و ذهنی قرار می گیرد. عناصر ذهنی از قبیل نقش انگیزی و خاطره انگیزی، امنیت، پاکیزگی، دسترسی و معنا از جمله عوامل موثر در مطلوبیت منظر میادین شهرس است که در کیفیت-بخشی به فضای شهری ایفای نقش می کنند.
فعالیت های انسانی، عوامل کالبدی و عوامل غیر کالبدی در حوزه عناصر عینی بر مطلوبیت میادین تاثیر می گذارند. این مطلب به صورت کیفی سعی در بیان چگونگی تاثیر این عناصر بر مطلوبیت میادین داشت حال آنکه مطالعات پژوهشی گسترده ای در زمینه بررسی کمی و کیفی این عوامل بر مبحث مهم کیفیت این فضاهای شهری انجام شده است و همگی در راستای نیل به آسایش شهروندان و سر زندگی محیطی در فضاهای شهری است.توجه به میادین به عنوان کاسه ای که مردم و فعالیت ها را در خود جمع می کند و ماهیتا خاصیت تجمع پذیری دارد امری اجتناب ناپذیر است. با توجه به تفاوت های ساختاری و معنایی میادین و بستر مکانی بررسی نمونه های موردی با تطبیق مولفه های مطلوبیت می تواند نتایج قابل بهره برداری در راستای طراحی میادین شهری مناسب تر حاصل کند.

فرم ثبت سفارش طراحی باغ، پارک، روف گاردن و منظر

"*" فیلدها الزامی می باشد

نوع کاربری
انواع فایل پذیرفته شده: jpg, pdf, حداکثر اندازه فایل: 2 MB.
پشتیبانی
پشتیبانی
پشتیبانی